Sirija / Pet i pol godina rata, a povod bio grafit maloljetnika

Također, i diplomatskim porazom zapadnih sila i arapskih država na čelu sa saudijskim režimom koje su godinama pomagale pobunjeničke grupe.

Uzroke i početak ovog rata nemoguće je ograničiti na samo jedan faktor. Zapadni mediji krivnju će uglavnom slaviti na autoritarni režim Bashara al-Assada koji je 2000. naslijedio svog oca Hafeza na čelu države. Iako su mnogi očekivali da će Bashar omekšati kruti režim svojeg pokojnog oca, to se nije dogodilo – zahtjevi za demokratskim izborima tokom proljeća 2001. u Damasku završili su hapšenjem najeksponiranijih vođa protesta i cijela stvar se smirila, prenosi Jutarnji.

No, nekoliko godina kasnije Bashar al-Assad je odbio sudjelovati u američkoj invaziji na Irak, zbog čega se režim našao na meti Busheve administracije koja je potiho počela destabilizirati njegovu vladavinu financiranjem različitih opozicionih grupa, poput Kurda i ekstremnijih frakcija sunita što je trebalo podići tenzije među etničkim i religijskim grupama (74 posto stanovništva bili su sunitski muslimani, dok su ostale muslimanske skupine, među njima i Asadovi alaviti, činili tek 13 postoji populacije, dok su različite kršćanske crkve činile oko 10 posto populacije). Ironično, istovremeno su Busheva i Assadova administracija sarađivale u tajnim operacijama CIA-e protiv njihovog zajedničkog neprijatelja, al-Qaide.

Do 2011. godine i Arapskog proljeća Sirija je bila relativno stabilna autoritarna država, ali opterećena velikim klasnim razlikama u kojim su alaviti i bogatiji sunitski muslimani iz Halepa i Damaska dobro živjeli, dok su uglavnom konzervativniji suniti živjeli u velikom siromaštvu. Uz to je državama bila opterećena i velikim brojem izbjeglica iz Iraka (preko milion kroz nekoliko godina) i visokom nezaposlenošću mladih, što je uz prethodno spomenute akcije CIA-e stvorilo plodno tlo za klasne, ali i međuetničke i religijske sukobe.

Napokon, na valu protesta u drugim muslimanskim državama uz obalu Sredozemnog mora, neupitno ohrabrenih i često pomaganih od obavještajnih agencija zapadnih sila, u Siriji je buknulo nezadovoljstvo protiv Asada te su protesti protiv njegove vlasti počeli u martu 2011. godine, s prvim većim okupljanjem građana 15. martu u Damasku.

No, incident za koji se često piše da je zapalio prvu iskru dogodio se u gradu Derra, jednom od siromašnijih dijelova države, početkom kobne 2011. godine. Tada su 16-godišnji Mohammad i njegovih pet prijatelja na zid ispisali grafite koji pozivaju na svrgavanje Assada:

“Nismo rekli našim roditeljima jer smo znali da će nas to dovesti u nevolje”, rekao je Mohammad za Reuters dvije godine kasnije iz susjednog Jordana.

“Tokom noći 22. februara neko je napisao na zid “Nema predavanja, nema škole do kraja vladavine Bashara al-Asada”, dok je neko drugi napisao “Odlazi, Bashar”. Ja sam počeo pisati “Tvoje vrijeme dolazi, Doktore” (što je tada bio popularni nadimak za Asada)”, ispričao je dalje Mohammad. Usred čina spazili su ih zaposlenici škole po kojoj su šarali te su dječaci pobjegli ne samo s lica mjesta, nego i od vlastitih porodica kako bi se sakrili.

Tokom sljedećih dana pet Mohammadovih prijatelja, svi između 13 i 15 godina, je uhapšeno s još desetak drugih mlađih demonstranata. U pritvoru su ispitivani i mučeni zbog čega je sve više građana počelo protestvovati dok to nije preraslo u opću pobunu protiv Asadove vlasti. Na ulice su izašle i sigurnosne snage režima te su ubili četiri osobe zbog čega su stvari eskalirale u siromašnom gradu i okolnim područjima. Uskoro su se demonstracije proširile i na ostale gradove širom zemlje.

Iako su u samom početku demonstranti tražili niz reformi, povećanje ličnih i političkih sloboda, puštanje političkih zatvorenika i kraj korupcije (zbog čega su i mnogi izašli na ulice) to se početkom aprila pretvorilo u opći zahtjev da Assad odstupi s vlasti. Režim je isprva čekao da se ispušu, no ubrzo ih je Assad počeo silom gušiti, zbog čega su i demonstranti uzeli oružje u ruke – sirijska je vojska počela s općim napadima na demonstrante, a do kraja maja u sukobima je poginulo više od hiljadu civila i 150 vojnika, dok je hiljade uhapšeno. Početkom juna u pokrajini Idlib, koju pobunjenici i danas drže, počeo je i prvi značajni oružani ustanak protiv vlasti.

Mnogi vojnici su odbijali pucati na demonstrante te su prebjegli na njihovu stranu, a 29. jula je sedam odbjeglih časnika iz sirijske vojske osnovalo Slobodnu sirijsku vojsku s ciljem da sruše režim. Obuhvaćeni kasnije raširenim terminom “umjerene opozicije” zapadne sile vidjele su Slobodnu sirijsku vojsku kao ključnog saveznika te im slale velike količine oružja i druge pomoći.

No, kako su godine prolazile i sukob eskalirao u građanski rat koji je razorio Siriju, među opozicijskim grupama prvo su se javili pa u nekim dijelovima i počeli dominirati džihadistički elementi poput nekadašnjeg ogranka al-Qaide u Siriji i Iraku, al Nusre (koja je u međuvremenu postala samostalna teroristička organizacija pod nazivom Fatah al-Šam). Usprkos tome, zapadne sile su dugo vremena slale oružje svim opozicijskim grupama, čak i onim radikalnima.

U pet i pol godina se odnos snaga nekoliko puta promijenio; Asad se neko vrijeme nalazio i pred gotovo sigurnim porazom, u 2014. u sukob se uključio i ISIS s velikim ofanzivama na istoku podijeljene i ratom rastrgane države, a važan faktor u ratu postali su i Kurdi pod čiju je kontrolu pao sjeveroistočni dio države, što je zabrinulo obližnju Tursku.

Režim se na vlasti kroz najteža vremena za Asada držao zahvaljujući pomoći Irana koji je naoružavao i koordinirao šiitske milicije iz Iraka i naročito Hezbollah koji se u rat uključio iz obližnjeg Libanona. Kad se u septembru 2015. uključila i Rusija, ratna plima se počela nepovratno okretati u korist Asada, a kontra rascjepkanih pobunjeničkih skupina koje su istovremeno imale nedovoljnu podršku zapadnih sila (iako ne i Turske) da bi se mogle oduprijeti ojačanoj sirijskoj vojsci, Hezbollahu i ruskim snagama koje su snažno stale iza sirijskih vlasti, prenosi Avaz.