Prizren: Debata o upotrebi bosanskog kao službenog jezika

Uvodnu riječ na ovoj debati dao je moderator Orce Bonev, službenik za ljudska prava pri OEBS-u koji je istakao da se "nakon analiziranja prakse na lokalnom nivou „Zakon o upotrebi službenih jezika“ više od sedam osam godina od svog proglašenja samo djelimično primjenjuje zbog nedovoljnih ljudskih i finansijskih resurasa, koje često prati nedovoljno razumijevanje obaveza, ali i da ima nedostatka političke volje“. On je to potencirao na osnovu objavljenog analitičkog izvještaja „Poštovanje jezičkih prava u opštinama na Kosovu“ od 2014. gpodine. "Zbog ovih značajnih izazova, raspoloživost usluga na službenim jezicima i jezicima u službenoj upotrebi za zajednice u brojčanoj manjini na opštinskom nivou i dalje ostaje problematična. Sve opštine su preduzele pozitivne korake u vidu usvajanja opštinskih uredbi o upotrebi jezika, ali romski jezik i dalje nije priznat ili zaštićen. Kampanje podizanja svijesti o jezičkim pravima i dalje su minimalne, a opštine su spore u imenovanju glavnih kontakt osoba za jezička pitanja. Nedosljedno napisane ploče sa nazivima ulica, putni znakovi i ploče na javnim zgradama na svim službenim jezicima i dalje su problematično pitanje. Poteškoće u zapošljavanju službenika javne administracije koji dobro znaju službene jezike u opštinama, neodgovarajuća zastupljenost nekih zajednica u javnoj administraciji i neodgovarajuća obuka iz jezika dovode do široko rasprostranjene nemogućnosti da se pruže usluge na svim službenim jezicima i jezicima u službenoj upotrebi unutar javne uprave, kao i do neodgovarajućeg pismenog prijevoda aterijala sa održanih javnih sastanaka. Osim toga, rasprostranjeno nepostojanje prijevoda opštinskih zakonskih propisa poriva ravnopravni status službenih jezika i predstavlja dodatnu prepreku za efikasno učešće svih zajednica u javnom životu", stoji umeđuostalom u ovom opsežnom izvještaju OSCE-a. Učesnici debate su ocjenili da se bosanski, kao službeni jezik, u opštini Prizren ne primjenjuje na zadovoljavajućem nivou. O ovoj pojavi govorio je i zastupnik u Kosovskom parlamentu Ćerim Bajrami koji je istako da se i pored te negativne pojave „ipak nešto pozitivno dješava" i pohvalio ulogu međunarodne misije na Kosovu na njene napore da se promoviše ovo pitanje“ "U svakom slučaju, mi smo iznijeli primjedbe na upotrebu bosanskog jezika i probleme u našem obrazovanju kao što su nedostatak udžbenika, zapošljavanju Bošnjaka u javnim administracijama, iznijeli smo i primjedbu zašto nemamo direktora, ili zamjenika direktora u školama u kojima pohađaju i naši đaci, zatim o smanjenju kvote učenika po razredu koja odlučuje o broju zapošljenih prosvjetnih radnika. I svi su ti naši zahtjevi u skladu sa zakonom. Upotreba bosanskog jezika nije na zadovoljavajući način u našoj opštini, mada ima pomaka, na primjer izdavanja izvoda i mnogih rješenja na našem jeziku “, kazao je Bajrami i najavio izdavanje ličnih karata na ovom jeziku. Šro se tiče udžbenika u nastavi na bosanskom jeziku, Bajrami je kazao da „oni moraju imati kvalitet, a da toga, na žalost, nema“. "Mnogi udžbenici za nacionalnu grupu predmeta i udžbenici koji su prevedeni sa albanskog na bosanski su jako nekvalitetni. Tako da ono što nije kvalitetno treba da se uveze iz Bosne“, mišljenja je Bajrami. Zastupnica Emilija Redžepi je kazala da je važno da se istakne kolika je upotreba bosanskog, kao službenog jezika u opštini Prizren i kako se ta upotreba implementira. „Naše pismo se negdje koristi, a negdje ne, iako smo opština koja važi sa najvećim procentom zastupljenosti Bosnjaka na Kosovu, trebala bi biti ogledalo drugim opštinama. Ako se ovaj zakon ovdje ne ispoštuje, šta bi smo mogli reći za opštine Peć, Mitrovicu, Istok, Leposavić i druge u kojima žive Bošnjaci“, upitala je zastupnica Redžepi. Ona je izrazila zabrinutost da se kršenje ovog zakona i nakon toliko godina i dalje nastavlja, čak i da postoje neki "grafiti koji su uvrijedljivi i gdje se degradira bošnjačka zajednica". Navela je primjer grafita u Osnovnoj školi "Lek Dukagjini" i na česmi u blizini Rečana. "Iako su na lokalnom nivou službeni jezici albanski i srpski, bosanski, turski i romski su službeni na opštinskom nivou i na drugim nivoima u skladu sa zakonom“, kazao je prorektor Univerziteta u Prizrenu dr. Sadik Idrizi. „Mi se ne zustavljamo samo na lokalnom novou, u tom slučaju imali bi problema sa visokim obrazovanjem. Moraju biti zastupljeni i tamo gdje postoje potrebe. Parlament nije opštinski nivo i mi u njemu imamo zastupljenost bosanskog. Svi zakoni se moraju proglašvati i na bosanskom i turskom jeziku. To treba korisiti jer smo vodili veliku bitku kada se usvajao zakon i kada se radilo po Ahtisarijevom paketu. Da se ne zaustavljamo, da ne budemo na opštinskom nivou. Neprihvatljivo je da institucije Kosova na centralnom nivou, koje imaju institucije po opštinama, ne izdaju dokumenta na ovim jezicima“, istakao je dr. Idirzi i naveo primjer Univerziteta u Prizrenu. Zamjenica gradonačelnika Prizrena Sabina Birdaini Dana je pojasnila zašto nema adekvatnog prevoda na bosanskom jeziku na službenoj web stranici opštine. Istakla je da nema profesionalnih lektora i najavila „dodatno osposbljavanje sadašnjih prevodioca na poboljšanju prevoda“. Odbornik Muso Salihi je pozitivno ocijenio ovu debatu istakavši da Ustav Kosova manjinskim zajednicama garantuje prava koja se moraju ispštovati. "S’obzirom da sam ja odbornik, nama se često upućuje da je neadekvatna upotreba bosanskog jezika u opštini. Ističem da je opština Prizren pozitivan primjer drugim opštinama. Kakve su već druge opštine?! Nedavno sam bio u ministarstvima u Prištini, tek tamo sam vido da nema nijednog natpisa. A ovdje kod nas bar svugdje ga ima i polovina Albanca zna bosanski jezik. Ali, to ne treba da znači da se mi ne trebamo potruditi, pogotovo mlađe generacije da ga nauče. Kakav god bio službeni jezik na nivou Kosova, moramo učiti albanski jezik kao jezik sredine. Učite svoju djecu da je albanski jezik privredni jezik, bez čijeg znanja se ne može poslovati na Kosovu“, kazao je odbornik Salihi.